Ziekten door lood

Ziektebeeld

• Lood kan gevaarlijk zijn voor de gezondheid als het loodgehalte in het lichaam boven een bepaald niveau komt. Dit kan op twee manieren gebeuren: plotseling (acuut) of sluipend (chronisch).
• Acute loodvergiftiging ontstaat door blootstelling aan hoge concentraties looddampen of via de opname van chemische stoffen waarin veel lood aanwezig is.
• Door voortdurend en langdurig inademen en/of inslikken van lood(stof) ontstaat een chronische loodvergiftiging. Deze langdurige of herhaalde blootstelling heeft effect op het beenmerg (bloedarmoede), het zenuwstelsel en de nieren.
• Bij acute loodvergiftiging zijn er klachten en verschijnselen van het maag-darmkanaal (verstopping, slechte eetlust, buikpijn of kolieken) en de hersenen (centraal zenuwstelsel; verwardheid).
• Bij chronische loodvergiftiging zijn er klachten en verschijnselen van het beenmerg, het maag-darmkanaal, de hersenen en zenuwen elders in het lichaam (centraal en perifeer zenuwstelsel), de nieren en/of er is invloed op de voortplanting.
• De aanmaak van rode bloedcellen is gestoord bij “lood in bloed” waarden hoger dan 300 μg/L bloed.
• Bij waarden boven 400 μg/L bloed kan vermindering van spierkracht ontstaan en raakt de werking van de nieren verstoord.
• Bij nog hogere waarden kunnen ernstige zenuwstoornissen met verlammingsverschijnselen (‘dropping hand’) en gevoelsstoornissen optreden
• Van een hoog loodgehalte in het bloed is bekend dat het de bloeddruk verhoogt.
• Aantasting van de hersenen kan toevallen en aanvallen van bewusteloosheid veroorzaken.
• Lood is schadelijk voor de voortplanting zowel bij mannen als bij vrouwen.
• Lood is schadelijk voor de ontwikkeling. Het zich ontwikkelende zenuwstelsel van de ongeborene en het jonge kind is extra gevoelig voor lood. Baby's waarvan de moeder tijdens de zwangerschap blootgesteld is geweest aan lood kunnen een geestelijke en lichamelijke achterstand hebben.
• Uit onderzoeken onder kinderen die aan lood zijn blootgesteld, blijkt dat zelfs lage loodgehaltes kunnen leiden tot een lagere intelligentie (IQ), leerstoornissen, gedragsproblemen en nierbeschadiging.
• Om het lood uit het lichaam te verwijderen kunnen bepaalde chemische stoffen worden gebruikt die een verbinding aangaan met het lood in het bloed en vervolgens met de urine worden uitgescheiden (chelatietherapie).

Oorzaak

• Lood is een zwaar metaal dat in veel industrieën wordt gebruikt, zoals in de glasindustrie, bij de fabricage van accu’s, batterijen en soldeer, in de verfindustrie, bouwmaterialen en in legeringen.
• Hoge blootstelling aan lood kan ook voorkomen in loodsmelterijen en raffinaderijen, bij de productie van batterijen, bewerken en lassen van staal, in de bouwnijverheid, rubber- en kunststoffenindustrie, drukkerijen, schietbanen, bij de reparatie van radiatoren en andere werkzaamheden waarbij met lood gesoldeerd wordt.
• Producten die lood kunnen bevatten zijn accu’s, dakbedekking, kristalglas, menie, verfdroger, munitie; soldeer, stralingsbescherming, toepassingen als niet ontleedbare stof of als legering in geluidsisolatie, kabelmantel, orgelpijpen, zekeringen, etc., toepassingen als ontleedbare stof (verbinding) bij het bedrukken van katoen, conserveren van hout, cosmetica (haarverf), desinfectiemiddel, email, glazuur, halfgeleiders, katalysator bij de polymerisatie van polyurethaan, keramiek, kit, kleurstof voor haar, lucifers, pigment/kleurstof.
• Lood kan in het lichaam worden opgenomen door inademing en door inslikken.
• Een voor de gezondheid schadelijke concentratie van in de lucht zwevende deeltjes lood kan snel bereikt worden bij verstuiven, vooral van in loodverbindingen in poedervorm.

Diagnostiek

• De bedrijfsarts kan vaststellen of er sprake is van een mogelijke loodvergiftiging door bepaling van lood in het bloed. Daarvoor heeft het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) registratierichtlijn A018 lood opgesteld.
• Bij loodwerkers is periodiek arbeidsgeneeskundig onderzoek met bepaling van “lood in bloed” waarden verplicht
• Bij werkplekonderzoek kan lood in de lucht bepaald worden.

Vóórkomen

• Blootstelling aan lood komt in geïndustrialiseerde landen wijdt verspreid voor.
• In Nederland betreft het waarschijnlijk enkele duizenden werknemers
• Beroepsziekten door loodvergiftiging worden weinig (meer) gemeld.

Preventie

• Sinds 31 maart 1988 is in Nederland het Loodbesluit van kracht, naar aanleiding van de EG-richtlijn van 1982 (nu opgenomen in de Arbo-wet).
• Voordat een werknemer begint met werken op een plek met loodblootstelling moet er een aanstellingskeuring plaatsvinden waarbij het loodgehalte in het bloed wordt gemeten. Ook moet er een algemeen medisch onderzoek plaatsvinden (Loodprotocol, 1988).
• Daarna moet er minstens tweemaal per jaar de gelegenheid geboden worden aan de werknemers om het loodgehalte in het bloed te laten meten en minstens eenmaal per jaar tot medisch onderzoek. (Loodprotocol, 1988).
• Ook bij werkers in de bodemsanering en bij lassers wordt soms lood in het bloed bepaald.
• Er zijn verschillende actieniveaus opgesteld. Bij een loodgehalte lager dan 300 μg/L bloed is alles in orde, daarboven moeten er volgens het protocol acties ondernomen worden (Loodprotocol, 1988).
• De loodconcentratie in de lucht moet ook regelmatig gemeten worden. Er kan volstaan worden met één meting per jaar indien er geen verandering in de werkmethoden en de omstandigheden plaatsvindt, en [1] het loodgehalte in het bloed van geen enkele werknemer meer bedraagt dan 600 μg/L bloed, of [2] uit twee opeenvolgende voorafgaande metingen is gebleken, dat de loodconcentratie in de lucht minder bedraagt dan 100 μg/m3.
• De Nederlandse Maximaal Aanvaarde Concentratie (MAC) -waarde van lood is 0,15 mg/m3.
• In veel landen is loodvergiftiging een ziekte die verplicht moet worden gemeld (aangifteplicht). Dit houdt in dat alle industrieën die met lood werken aan strenge regels gebonden zijn. Daar hoort ook het dragen van persoonlijke beschermende middelen/uitrusting tijdens het werken met lood bij en een toereikende vergoeding voor degenen die een loodvergiftiging oplopen.
• Voorkom verspreiding en blootstelling van lood(stof) door veilige werkmethoden, afzuiging, goede adembescherming etc. Dat geldt bij uitstek voor de blootstelling van (zwangere) vrouwen aan lood.
• Zuig/veeg de gemorste stof bij elkaar en schep het in vaten; indien nodig, eerst nat maken om stofvorming te voorkomen. Verzamel zorgvuldig de restanten en voer daarna naar een veilige plaats. Lood mag NIET in het milieu terecht komen (persoonlijke bescherming bij deze werkzaamheden: filtermasker met P3 filter).
• Goede werkplekhygiëne (niet roken, eten, drinken op werkplek en werkkleding niet mee naar huis nemen).

Meer informatie

• Nederlands Centrum voor Beroepsziekten
• NCvB Registratierichtlijnen A018 lood (112: Door lood en -verbindingen veroorzaakte ziekten)
• NCvB: Over de effecten van lood op de gezondheid en de begeleiding van loodwerkers is in 1988 een compact helder geschreven protocol verschenen: Loodprotocol
• NCvB Zware metalen in urine bij lassers, wat betekent dit?
• RIVM rapport 320506001/ TNO rapport V7147; Historische versus recente blootstelling aan stoffen onder arbeidsomstandigheden als oorzaak van gezondheidseffecten en ziektelast
• International Chemical Safety Card van lood

Overgenomen van Nederlands Centrum voor Beroepsziekten